47 urte baino gehiagoz, Tomás Katari Institutu Politeknikoak (IPTK) egiturazko pobrezia murrizteko konpromisoa hartu du Chuquisaca eta Potosí departamentuetan. Gizarte-zerbitzuan, eguneroko arazoak konpontzean eta aldaketak bilatzean oinarritzen da haren ikuspegia, pobrezia-, diskriminazio- eta bazterkeria-errealitateak eraldatzeko. Sucre udalerriko 6. eta 7. barrutietan, IPTK-k Nafarroako Gobernuak eta TAU Fundazioak finantzatutako proiektuak inplementatu ditu, nekazarien familiei zuzenduta, elikagaien segurtasuna hobetzeko, teknologia egokiak ezartzeko eta genero-ikuspegia duten gaitasunak garatzeko.
Herrialdeko estatistika sozio-ekonomikoek aditzera ematen dute Chuquisaca departamendua Boliviako eskualde pobreenetako batean dagoela. Sucre udalerria, Probintziaren parte dena, ez dago errealitate sozial eta ekonomiko horretatik salbuetsita, eta, are gehiago, 6. eta 7. barrutietan bizi diren landa-biztanleez ari da. Barruti horretan, pobrezia-egoera areagotu egin da hainbat faktorek eraginda, hala nola klima-aldaketak, osasun-koarentenak eta horrek produkzio-faktorean eta gatazka politikoetan dituen ondorioek.
2017 eta 2019 artean, hainbat jarduera egin ziren nekazaritza-ekoizpen ekologikoa hobetzeko, ekoizpen-elkarte ekonomikoak indartzeko, merkataritza- eta marketin-gaitasunak areagotzeko, eta Sucren genero-berdintasuna eta klima-aldaketaren aurreko erresilientzia sustatzeko.
1. Agroekologiako prestakuntza
Horien artean, ekoizpen agroekologikoa indartzeko tailerrak antolatu ziren familia ekoizleentzat, berrikuntza teknologikoetan, izurriteen eta gaixotasunen maneiu integratuan, ureztatze teknifikatuan eta uzta biltzeko eta uzta bildu osteko praktiketan oinarrituta. Tailer horietan, klima-aldaketa arintzeko eta klima-aldaketara egokitzeko eta ingurumena zaintzeko neurriak sartu ziren.
Gainera, nekazaritzako laboreen, barazkien eta fruta-arbolen ekoizpen agroekologikoari etengabeko laguntza eman zitzaion, eta tantaka ureztatzeko eta ihinztatzeko sistemak ezarri ziren ekoizpen-lursailetan.
Sortutako inpaktuen barruan, haurren desnutrizio kronikoa % 4 murriztu da, eta osasun-zentroetako 5 urtetik beherakoen nutrizio-egoerari buruzko informazio fidagarria eta sexuaren arabera bereizita dago.
2. Ekoizpena eta eraldaketa
Sukalde hobetuak eta ureztatze-sistemak instalatu ziren, eta, horrez gain, ekoizpen-zentroak eta ekoizpen-elkarte ekonomikoen ekipamendua eraiki eta erreproduzitu ziren.
Artisautzako, ehungintzako, baratzezaintzako, okintzako, gozogintzako eta erlezaintzako ekoizpen- eta eraldaketa-prozesuak hobetzeko tailerrek, produktuen kalitatean eta merkaturako eta eskola-gosarirako orientazioan oinarrituta, alde handia utzi zuten familiaren ekonomian.
Produktuak legez merkaturatu ahal izateko, azterketa bromatologikoak eta eraldatutako produktuen osasungarritasunari buruzkoak egin ziren, produktuen kalitatea eta segurtasuna bermatzeko.
Jarduera horiei esker, nekazaritzako ekoizpena nabarmen handitzea lortu zen, % 58,1eko igoerarekin, eta familia onuradunen dieta dibertsifikatu zen baratzezaintzako eta frutikulturako produktuekin, eta horrek elikadura- eta nutrizio-ohiturak hobetzen lagundu zuen, bereziki COVID-19aren aurkako prebentzio-neurri gisa.
12 elkarte ekonomiko produktiboetako 172 emakume eta 39 gizonezko ekoizlek % 30 hobetu dituzte beren diru-sarrerak (1.300 bs-tik 1.690 b./hileko) beren nekazaritza-produktu ekologiko primarioak eta balio erantsiarekin eraldatuak saltzeagatik, emakumeak eremu ekonomiko eta sozialean sartzea eta COVID-19aren aurkako prebentzio-neurriak aplikatzea ahalbidetuz.
3. Antolaketa indartzea
Halaber, elkarte ekonomiko produktiboen legezko funtzionamendua indartu zen eta negozio-planak eguneratu ziren, ekoizpen-kostuei eta salmenta-estrategiei buruzko aholkularitza barne.
Gainera, marketin-tailerrak, irudi korporatiboa eta merkaturatze-estrategia eman ziren. Merkatu eta marketin azterketa bat ere egin zen, eta tokiko gobernuarekin elkarlanean distritu eta udal azokak antolatu ziren.
Familia onuradunen diru-sarrerak nabarmen igo ziren: % 59,8, produktu agroekologikoen salmentaren bidez.
4. Eragin politikoa eta genero-berdintasuna
Erakunde arteko bilerak sustatu ziren, tokiko garapen ekonomikoko proposamenak genero-ikuspegiarekin koordinatzeko eta baliozkotzeko. Halaber, emakume liderrek beren eskubideei buruz zituzten ezagutzak indartu ziren, eta maskulinitateei buruzko tailerrak eta gizonentzako hausnarketa-topaketak egin ziren.
Eragile instituzionalen, gizarte-erakundeen eta tokiko emakume liderren arteko hitzarmen-espazioaren ezarpena eta funtzionamendua lortzen da, elikadura-subiranotasunaren proposamenekin jarraipena egiteko, kudeatzeko eta eragiteko, tokiko garapen ekonomikoa genero-ekitatearekin, COVID-19aren aurkako berreskuratze- eta prebentzio-neurriak Sucreko udal-gobernuaren aurrean.
Parte hartu duten 287 gizonen % 50ek genero-ekitatea sustatu dute beren komunitateetan, eta portaera-aldaketak eragin dituzte genero-ekitaterik eza eta emakumeen eskubideen egikaritza murrizteko.
Jarduera horiek nabarmen lagundu zuten emakumeen ahalduntze ekonomiko eta politikoan, nekazaritza-ekoizpena eta elikagaien dibertsifikazioa handitzen, Sucre udalerriko 6. eta 7. barrutietako 18 komunitatetan finkatutako 350 familia onuradunen bizi-kalitatea hobetzen, eta emakumeen 12 elkarte ekonomiko produktibo eta mistoen antolaketa- eta merkataritza-gaitasunak indartzen.
5. Hauek dira prozesutik ikasitako ikasgaiak:
- Sinkronizazioa eta parte-hartzea: IPTKren esperientziak eta xede-biztanleriaren beharrek proposamen parte-hartzailea eta tokiko eragile eta agintariekin partekatutako erantzukizuneko proposamena sortu zuten.
- 1. fasea eta arrakasta: 1. faseko esperientziak aurrerapen esanguratsuak ahalbidetu zituen ahalduntzean, jabetzean, autokudeaketan, genero-ikuspegiarekin, kulturartekotasunarekin, iraunkortasunarekin, erresilientziarekin eta egokitasunarekin.
- Erakundeen arteko koordinazioa: Arrakasta agintari komunalen, azpizentralen, sailetako eta udaletako gobernuen eta azpizentralen arteko koordinazioak eragin zuen, enpatia eta helburu komunak sortuz.
- Gaitasuna eta ekoizpen-praktikak: Trebakuntza-tailerrek eta praktika egokiek produkzio-gaitasunak indartu zituzten. Ekoizpen agroekologikoa, ongarri organikoekin eta kontrol fitosanitarioarekin, funtsezkoa izan zen ziurtagiria lortzeko.
- Uraren erabilera eraginkorra: Klima aldaketaren eta lehorteen aurrean, uraren erabilera eraginkorra estrategia erabakigarria bihurtu zen.
- Sukalde hobetuak: Sukalde hobetuak eraikitzeak 45 familiari egin zien mesede, egosketa-denbora murriztuz eta osasuna hobetuz, egurraren eta kedarraren erabilera murriztuz.
- Azokak eta trebetasunak: Azoketan parte hartzeak elkartekideei aukera eman zien erakundeekin adosteko eta koordinatzeko trebetasunak eskuratzeko.
- Politika publikoak: Nazioko eta tokiko araudietan babestuta dauden tokiko ekoizleak sustatzeko politika publikoek aukera ematen diete erakundeei ekitaldien garapena exijitzeko.
